ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Μετά τις ανανεωμένες εκδόσεις των εκλεκτών πονημάτων του αείμνηστου καθηγητή Αγαπητού Γ. Τσοπανάκη (Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας (μετάφραση), Το τελικό -ν και "Εισαγωγή στον Όμηρο") ήλθε η σειρά της Νεοελληνικής Γραμματικής του. Η Γραμματική αυτή είναι ένα έργο που εξετάζει σε βάθος την δομή της μορφής την οποία έχει λάβει σήμερα η γλώσσα μας και τους δρόμους μέσα από τους οποίους διαμορφώθηκε και δεν σταματά να διαμορφώνεται και να εξελίσσεται, σαν ζωντανός οργανισμός, παραλαμβάνοντας ό,τι της χρειάζεται και αφήνοντας να ατονήση ή απορρίπτοντας ό,τι δεν της είναι αναγκαίο. Παρά την πορεία της όμως αυτην η γλώσσα μας δεν παύει να διατηρή αδιάσπαστη την συνέχειά της, χρησιμοποιώντας αναλλοίωτες ή με ελάχιστες μεταβολές όλες τις λέξεις που χρησιμοποίησε ή ΑΕ για να εκφράση τα σημαντικότερα στοιχεία του φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος. Ο συγγραφέας, ξεκινώντας από την αγάπη και την σε βάθος γνώση της ΑΕ και την γνώση και την αγάπη του για την ΝΕ, με τις όποιες ασχολήθηκε με ζήλο σε ολόκληρη την ζωή του, εξέτασε συστηματικά όλες τις εκφάνσεις της γλώσσας μας και συγκρότησε ένα έργο που πετυχαίνει να αναδείξη, με σπάνια ελκυστικότητα για τέτοια βιβλία, τον πλούτο, την πλαστικότητα και την ομορφιά της. Η Γραμματική, όπως γράφει στον Πρόλογό του για την πρώτη έκδοση, «δεν είναι ένας Αστικός Κώδικας, που δημιουργεί φράχτες. Είναι κάτι ζωντανό, και παρακολουθεί και περιγράφει τόσο τα στοιχεία αυτής της γλώσσας, όσο και την τροποποίησή τους, η οποία έχει σχέση με την λειτουργία τους μέσα στον λόγο». Αναφερόμενος δε στην άποψη συναδέλφων του ή άλλων λογίων για την Νεοελληνική Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη, που την θεωρούν «ιερό βιβλίο και γι' αυτό αμετακίνητο», δηλαδή ανεπίδεκτη μεταβολών, αντιτάσσεται σ' αυτην και προσθέτει «... και πιστεύω ότι ούτε ο ίδιος ο Μ. Τριανταφυλλίδης θα το ανεχόταν ούτε κανένας άλλος για το έργο του. Είναι ευνόητο ότι αυτά ισχύουν και γι' αυτό εδώ το βιβλίο» (Πρόλογος γ' έκδοσης). [...] (Από τον πρόλογο της νέας έκδοσης)

Πρόλογος της νέας (ε΄) έκδοσης Πρόλογος της γ΄ έκδοσης Αναγνώριση υποχρεώσεων Πρόλογος Πρώτο μέρος: Εισαγωγή - Σύντομη ιστορία της Ελληνικής γλώσσας Τα στοιχεία της γλώσσας Σύντομη ιστορία της ελληνικής γλώσσας Δεύτερο μέρος: Φθογγολογικό-Φωνητική Οι Φθόγγοι και τα γράμματα Φθόγγοι και γράμματα Άρθρωση - ποιότητα φωνηέντων και συμφώνων Λέξεις και συλλαβές Εσωτερικά στοιχεία του λόγου Παθολογία των φθόγγων Τρίτο μέρος: Μορφολογία Ο Λόγος. Τα μέρη του λόγου - Παρεπόμενα Τα κλιτά μέρη του λόγου Οι κλίσεις - Η πρώτη κλίση - Ισοσύλλαβα Δεύτερη κλίση - Ισοσύλλαβα Τρίτη κλίση - Ανισοσύλλαβα Πίνακας Καταλήξεων Το επίθετο Αριθμητικά Αντωνυμίες Τα ρήματα Σχηματισμός και σημασία των χρόνων Αύξηση και αναδιπλασιασμός Σχηματισμός του ενεστώτα, παρατατικού και αορίστου στις διάφορες κατηγορίες ρημάτων Ελλειπτικά και ανώμαλα ρήματα Κλίση των ρημάτων Άκλιτα μέρη του λόγου Επιφωνήματα Συσχετισμός των άκλιτων μερών του λόγου Τέταρτο μέρος: Σύνταξη Η ζωντανή συμπλοκή - Η φυσιολογία τη γλώσσας Η πρόταση και τα είδη της Ομοιόπτωτοι και ετερόπτωτοι προσδιορισμοί Θέση των μερών του λόγου Σχήματα λόγου: εκλογή λέξεων - οργάνωση - διαίρεση Πέμπτο μέρος: Το Λεξιλόγιο: Παραγωγή-σύνθεση-δάνεια Εισαγωγή - Ιστορικο-γεωγραφικές παράμετροι Στοιχεία παραδοσιακά και επίκτητα - δανεισμός. Ανανέωση γραπτή και προφορική παράδοση - Παραγωγή και σύνθεση. Άλλες πηγές Παραγωγή Σύνθεση - Παρασύνθεση - Μορφές της σύνθεσης Τα μέρη του λόγου ως α΄ και β΄ συνθετικά Εσωτερική σύνθεση - χαλαρή σύνθεση Παρασύνθεση (Παρασύνθετα) - Ακρώνυμα - Ψευδώνυμα Νάρκη - Παλαίωση και ανανέωση του λεξιλογίου - Η σημασία και η ποιότητα των λέξεων - Ο διαλεκτικός πλούτος Έκτο μέρος: Τα ξένα γλωσσικά στοιχεία Τα ξένα γλωσσικά στοιχεία Επίλογος Ευρετήριο